We kunnen er lang of kort over praten, uiteindelijk willen we allemaal hetzelfde:

LIEFDE & VRIJHEID

We willen de ruimte om ons diepste verlangen te realiseren en we willen ons in dat streven verbonden voelen met onze naasten. En aangezien liefde per definitie onvoorwaardelijk is, geldt dat dus ook voor die verbondenheid met onze naasten. Als die liefde zuiver is, zijn er geen voorwaarden aan verbonden, en dat willen we ook graag zo voelen. Dus verlangen we ten diepste naar vrijheid.

Raja Yoga is een beproefde methode om jezelf te bevrijden. Vanuit dat bewuste verlangen komen mensen bij ons. Toch beginnen de lessen met de Yamas en de Niyamas, de morele beginselen van de Yogaleer. En dat zorgt wel eens voor verwarring. Sommige leerlingen krijgen het gevoel dat ze ineens niets meer mogen (Yamas) en van alles moeten (Niyamas), terwijl ze vanuit een verlangen naar vrijheid aan deze lessen waren begonnen. Dit raakt echt het fundament van onze methode en daarom is het van belang om er nog eens goed bij stil te staan. Patanjali zegt over de Yamas en de Niyamas het volgende:

Als deze aanwijzingen klakkeloos worden overgenomen, zonder echt begrepen te worden, zonder bewust doorleefd te worden, zijn het eigenlijk dogma’s. En dogma’s (onbetwistbare leerstellingen) zijn niet geweldloos en daarmee in strijd met de eerste Yama. Ze worden namelijk opgelegd en niet omarmd. Dat is het verschil met inzicht. Een ware Yogaleraar zal dus nooit van zijn leerlingen verlangen dat zij de Yamas en Niyamas op zijn voorspraak aanvaarden. Hij zal ze slechts willen inspireren om deze aanwijzingen te onderzoeken en te doorleven. En als de leerling zich daarvoor ontvankelijk toont gebeurt er iets bijzonders. Dan ontdekt de leerling dat dit geen moraliteit is maar zuivere logica.

De logica achter de Yamas en de Niyamas is door zijn eenvoud van een geweldige schoonheid.

1. Als het persoonlijke verlangen naar vrijheid groeit zal het besef indalen dat geweldloosheid (Ahimsa) de eerste stap is in het doorbreken van het actie-reactie-proces waarin we dagelijks gevangen zitten. Daarmee is het de eerste stap naar vrijheid. En als geweldloosheid consequent en compromisloos wordt beoefend, leidt dat (via eerlijkheid, niet stelen en de beheersing van energie) tot het opgeven van begeerte door onthechting (Aparigraha), want iedere begeerte is een persoonlijke beperking die je gevangenhoudt.

2. En als we vrij zijn van begeerte, ontstaat er heel veel ruimte in onze persoonlijkheid en dan wordt ons denken zuiver (Saucha), omdat het niet langer wordt vertroebeld door angsten en verlangens.

3. En als we dat zuivere denkvermogen richten op de vraag hoe we die ruimte zinvol kunnen vullen, zonder onze vrijheid aan te tasten, ontstaat (via tevredenheid, soberheid en zelfstudie) onvermijdelijk de conclusie dat ieder persoonlijk verlangen, uiteindelijk een beperking van vrijheid is. Zodra we ervoor kiezen onze energie op iets concreets en dus tijdelijks te richten, hebben we onszelf beperkt tot dat tijdelijke doel.

4. Pas als we ons verlangen en onze persoonlijke talenten ten dienste kunnen stellen aan iets dat groter is dan de persoonlijkheid, tast het onze vrijheid niet langer aan (Ishvara Pranidhana, overgave). Want dan is het voldoende dat we kunnen bijdragen aan iets dat we zó belangrijk vinden, dat we ons leven eraan willen wijden. Dat op zich is dan voldoende voor blijvend geluk. Om met de Gita te spreken: Dan handelen we zonder te hechten aan de vrucht van de handeling. We handelen alleen, omdat we weten dat dit nu voor ons het beste is om te doen, ongeacht de uitkomst. En dan zijn we vrij.

Dus de Yamas en Niyamas zijn geen morele voorschriften. Ze beschrijven de logische en onvermijdelijke ontwikkeling van een persoonlijkheid die verlangt naar vrijheid. Als het verlangen sterk genoeg is leidt dat tot overgave van die persoonlijkheid ten gunste van de ziel, zodat het zielsverlangen onbegrensd kan stralen.

Dit is in de praktijk een proces van jaren. We zijn allemaal gehecht aan onze overtuigen (voorkeuren en afkeuren) en we hebben er heel veel energie in gestoken om ons binnen die grenzen veilig te voelen. Het langzaam maar zeker loslaten van die zelfgekozen begrenzing is een proces dat moed verlangt, maar ook beheersing. Als veranderingen te snel gaan, wordt het gewelddadig. Dan is er te weinig tijd voor de persoon zelf, maar ook voor zijn omgeving, om zich aan te passen aan nieuwe inzichten. Probeer dus in beweging te blijven en veel kleine stappen te zetten. Doorleef de aanwijzingen van Yamas en Niyamas stap voor stap, elke dag weer. En als het even niet lukt, wordt dan niet boos op jezelf. Ook dat is geweld, besef dan dat je het tenminste probeert en werk bewust toe naar permanente verbetering. Lees ze regelmatig door, mediteer erop en speel ermee in de praktijk, tot je de logica en waarde voor jezelf en jouw omgeving gaat ervaren. Dan zijn de Yamas en Niyamas geen voorschriften meer, maar een weerspiegeling van jouw eigen wijsheid. En dan wijzen ze je elke de dag weer de weg naar meer vrijheid.

Besef goed dat de Yamas en Niyamas je eigenlijk maar één simpele vraag stellen, die alleen jij kunt beantwoorden: Als je weet dat je ten diepste naar liefde en vrijheid verlangt, waarom besteed jij dan aandacht aan wat anders…?

In onze opleiding leer je op de juiste manier te mediteren, zodat je het zelf toe kunt toepassen.

Interesse? Je bent van harte welkom voor een persoonlijke kennismaking.

Wij waarderen het als je deze blog deelt met anderen.

Wij maken onze leerlingen bij elke gelegenheid bewuster van het feit dat mensen steeds de neiging hebben om te oordelen. En dat levert veel problemen op. Een oordeel is een gevolg van afgescheidenheid, niet van verbondenheid. Zodra je een oordeel ontwikkelt over iets of iemand plaats jij jezelf eigenlijk boven of op zijn minst op afstand van diegene, waarmee je het verschil tussen jou en de ander benadrukt. In verbondenheid zoek je naar overeenkomsten en niet naar verschillen.

Het is een moeilijke oefening om jezelf van jouw oordelen te verlossen. Dat komt omdat je eigenlijk niet beter weet en je in de loop van je leven onder invloed van je omgeving allerlei onbewuste oordelen hebt ontwikkeld over jezelf en over anderen. Al die oordelen hebben jou in eerste instantie een gevoel van duidelijkheid en veiligheid gegeven. En omdat dit zit vastgeroest in je onderbewustzijn, zitten er allerlei onzuiverheden in jouw waarnemingen en in je redeneringen. Ongemerkt houd je een heel bouwwerk van aannames in stand, die jou een soort zekerheid lijken te geven, zonder te beseffen dat het aannames zijn, waarvan de houdbaarheidsdatum allang verstreken is. Let daar de komende tijd maar eens op. Wat je ook leest, op TV bekijkt, of met wie je ook spreekt, overal wordt de communicatie bepaald door aannames waarvan de zuiverheid en feitelijkheid niet is getoetst. Oordelen zijn reflecties van persoonlijke voorkeuren en afkeuren.

Uiteindelijk is de persoonlijkheid een pakhuis vol aannames en zenden en ontvangen we er de hele dag lustig op los met alle kleuren van de regenboog, zonder te beseffen dat alle vormen van angst en verlangen in het oordeel besloten liggen.

Zelfstudie, de vierde Niyama van het achtvoudige pad van Patanjali, speelt een centrale rol in de bewustwording van jouw oordelen. Er zijn drie stappen van belang:

1. Steeds als je afgescheidenheid ervaart, bijvoorbeeld door frictie met je omgeving, innerlijke frustratie of angst, is het waardevol om je aandacht naar binnen te richten en je af te vragen op welke aannames jouw huidige gedachten en emoties zijn gebaseerd. Door vervolgens goed te onderzoeken of die aannames in de huidige omstandigheden wel van toepassing zijn, zal er al meer helderheid in jouw oordeel komen.

2. Deel vervolgens jouw inmiddels bewuste oordeel inclusief de onderliggende aannames met je omgeving en leg uit dat je de subjectiviteit van jouw oordeel beseft. Dan toon je de wil om samen tot zuiverheid te komen door in dialoog de aannames te onderzoeken. Dat geeft de mogelijkheid om allebei wat te leren als je door een verschil van inzicht van elkaar gescheiden bent. Dan zoek je naar gemeenschappelijkheid in plaats van verschil. En dan zal de afscheiding snel oplossen. Frictie en angst verdwijnen als sneeuw onder de zon en er ontstaat weer ruimte. Dat voel je direct.

3. Als iemand over jou oordeelt, kun het steeds omdraaien. Vraag naar de aannames die iemand doet ten aanzien van jouw persoon en dan heb je 2 mogelijkheden; je weerlegt het of je erkent het in het eerste geval leer je wat over de ander en in het laatste geval leer je weer wat over jezelf. In beide gevallen groei je naar elkaar toe en niet van elkaar af.

Dus als je afgescheidenheid van een ander voelt, begin dan door het open te gooien. Onderzoek de aannames en ontdoe het op die manier van de emotionele lading. Zo sla je twee vliegen in één klap: je beoefent Saucha (zuiverheid) en Ahimsa (geweldloosheid) in een zeer vruchtbare combinatie. Regelmatige beoefening van meditatie geeft je de sleutel om steeds meer een beschouwelijke houding te ontwikkelen ten aanzien van jezelf en jouw omgeving. Daardoor ontwikkel je een gezonde afstand tot de vraagstukken waar je mee te maken krijgt en dat geeft je het relativeringsvermogen om je oordeel en dat van de ander bewust waar te nemen en te overbruggen. Dit is het verschil tussen oordelen en onderscheidingsvermogen. Een oordeel ontstaat in reactie op de buitenwereld, onderscheidingsvermogen door aandachtige bestudering van jezelf. Veel succes.

In onze opleiding leer je op de juiste manier te mediteren, zodat je het zelf toe kunt toepassen.

Interesse? Je bent van harte welkom voor een persoonlijke kennismaking.

Wij waarderen het als je deze blog deelt met anderen.

KOM NAAR DE LEZING OP Vrijdag 30 maart – Enschede - Emmastraat 147 – 15:00 uur

Overal kun je lezen dat zelfkennis heel belangrijk is.  Dat lijkt een open deur, maar wat wordt daar nou eigenlijk mee bedoeld? Als we opgroeien leren we ons te identificeren met bepaalde kenmerken en kwaliteiten die op dat moment effectief voor ons zijn en gewaardeerd worden door onze omgeving. Zo ontwikkelen we ongemerkt een overlevingsstrategie en een daarbij behorende persoonlijkheid. Hoe verder die persoonlijkheid afstaat van onze oorspronkelijke aard, hoe onevenwichtiger we als persoon worden.  Het is immers zo dat die overlevingsstrategie in bepaalde omstandigheden effectief was, maar die omstandigheden veranderen in de loop der tijd. Als je dan niet kunt terugvallen op je ware aard loop je eigenlijk op drijfzand. Als je daar dan doorheen zakt beleef je een crisis, omdat de ‘zekerheden’ waar je je aan vast hield geen houvast meer bieden.

Raja Yoga is een duizenden jaren oude methode om vanuit fysieke, emotionele en mentale vitaliteit en door meditatie je ware aard weer te gaan ontdekken en daardoor in harmonie te komen. De Yogaschool in Enschede geeft al meer dan 20 jaar hoogwaardige lessen in Raja Yoga waar vele honderden mensen dagelijks de vruchten van plukken

Onze opleiding wordt jaar-in-jaar-uit door honderden mensen met veel voldoening gevolgd.

In onze opleiding leer je op de juiste manier te mediteren, zodat je het zelf toe kunt toepassen.

Interesse? Je bent van harte welkom voor een persoonlijke kennismaking.

Wij waarderen het als je deze blog deelt met anderen.

We worden dagelijks geconfronteerd met dilemma’s. We komen in situaties waar we een goede reden hebben om iets te doen, maar óók een goede reden hebben om juist het tegenovergestelde te doen. En dat zijn situaties waar we in de regel moeilijk mee om kunnen gaan. Ons denken is er niet in getraind. In praktische zin wordt ons denken begrensd door tijd en plaats. We kunnen niet op 2 plaatsen tegelijk zijn of 2 dingen tegelijk doen. Bovendien is onze logica volledig afhankelijk van volgtijdelijkheid. Oorzaak-gevolg relaties bestaan bij de gratie van de tijd. Anderzijds wordt de zuiverheid van ons denken in meer of mindere mate vertroebeld door onze emoties. Ten diepste wordt ons gedrag gedreven door verlangens en angsten. Een dilemma wordt dus pas een probleem als er sprake is van een emotionele binding bij het vraagstuk.

Laten we een veel voorkomend voorbeeld onderzoeken: het dilemma tussen meer tijd voor werk of juist meer tijd voor familie, gezin en vrienden. Dit dilemma is in onze samenleving aan de orde van de dag. Veel mensen voelen stress bij dit probleem. We kunnen de 4 dimensies van de dilemma-matrix gebruiken om dit vraagstuk te onderzoeken:

1. Als we op ons werk zijn, kunnen we niet bij onze dierbaren zijn. Daar zit dus een beperking in tijd en plaats in. Steeds meer mensen proberen deze pijn te verzachten door gedeeltelijk thuis te werken en/of part-time te werken. Toch is dat vaak een compromis. Je doet allebei een beetje en neemt de stress mee naar beide terreinen.

2. Er zit ook een angst-verlangen conflict achter. Het is goed te beseffen wat de onderliggende angst van de stress is in dit voorbeeld. Sociale samenhang is één van onze primaire driften. Functioneren in groepsverband is dé doorslaggevende succesfactor van onze evolutie. Het zit dus in onze natuur om te proberen iedereen te vriend te houden. Dus als twee groepen waarbinnen we functioneren (werk en gezin) beide aan ons trekken voelen we ons emotioneel verscheurd, omdat we het gevoel hebben dat we minimaal één groep teleur moeten stellen. Als we echt moeten kiezen, kiezen we ervoor om de groep waar we ons het veiligst bij voelen teleur te stellen. En dus trekt het gezin vaak aan het kortste eind. Maar voordat we echt kiezen proberen we eerst iets anders: een compromis. We gaan proberen allebei de krachten tevreden te stellen door ze allebei een beetje te geven. En zo is iedereen teleurgesteld, terwijl we zelf onder tijdsdruk komen te staan.

Compromissen zijn uitstel van een echte oplossing en komen voort uit gebrek aan onderscheidingsvermogen. In een compromis is niemand tevreden en trekt iedereen zijn eigen plan om toch te krijgen wat hij of zij oorspronkelijk wilde. Een compromis heeft dus helemaal niet het verbindende effect dat mensen ervan verwachten, het heeft juist een afscheidend effect. Compromissen leiden ertoe dat iedereen zijn eigen agenda maakt en de situatie ingewikkeld wordt. En zelf worden we nog steeds verscheurd door een angst voor afwijzing en een verlangen naar verbinding, omdat we namelijk ook aan beide kanten ook een beetje nee hebben gezegd...

Maar wat is dan het verschil met die beroemde gulden middenweg? De gulden middenweg is het resultaat van onderscheidingsvermogen. De gulden middenweg herkent het dilemma en voegt daar iets aan toe om te zorgen dat het dilemma écht wordt opgelost. En die oplossing zit hem dus altijd in een slimmere manier om met tijd of plaats om te gaan, nadat je jouw verlangen helder hebt geformuleerd en je angsten hebt overwonnen. Dus in dit voorbeeld zou de échte oplossing zijn om vast te stellen wat het échte onderliggende verlangen is en op basis daarvan je angst te overwinnen om met de betrokkenen duidelijke afspraken te maken. Als jij echt je werk wilt gebruiken als bron van ontwikkeling zullen jouw dierbaren je daar graag de ruimte voor geven, zolang jij je maar voorspelbaar gedraagt en afspraken nakomt. Aan de andere kant zal jouw werkgever echt begrijpen dat je tijd voor jezelf nodig hebt. Door je verlangen scherp te krijgen en je gedrag niet door angst te laten regeren zal je veel duidelijker zijn naar iedereen en heb je ook de gezonde afstand ontwikkeld om in praktische zin de beperkingen van tijd en plaats te overwinnen.

Dus als je weer eens voor een dilemma wordt gesteld is het ten eerste zaak de situatie als zodanig te herkennen en niet meteen in de reflex van een compromis te schieten. Door regelmatig te mediteren ontwikkel je een observerende houding, waarin je situaties sneller overziet. Je herkent je eigen reflexen en kunt voorkomen dat zich herhalende negatieve patronen in jouw gedrag optreden. En dan kun je bewust bijsturen. Veel succes.

In onze opleiding leer je op de juiste manier te mediteren, zodat je het zelf toe kunt toepassen.

Interesse? Je bent van harte welkom voor een persoonlijke kennismaking.

Wij waarderen het als je deze blog deelt met anderen.

Een belangrijke aanwijzing van Patanjali, die lang geleden de yogaleer op papier zette, is Abhyasa. Dat betekent ‘niet aflatende oefening’. Dat klinkt streng en zo is het ook wel bedoeld, omdat je de hele dag, door alle prikkels die binnen komen, in verleiding wordt gebracht om ‘het vandaag maar even over te slaan’. Toch zien we bij toegewijde yogabeoefenaren ook wel fases waarin ze een beetje doorslaan. Dat de beoefening zo goed gaat en zoveel energie geeft, dat ze niet meer van ophouden weten. Het wordt allemaal te serieus, een beetje dwangmatig zelfs. Over iedere ervaring wordt gefilosofeerd en over iedere keuze wordt gemediteerd. Het asana-programma begint om 4 uur ’s ochtends en iedere kennis of zelfs willekeurige voorbijganger wordt een object van overtuiging. Dat is dus niet de bedoeling.

Het doel van het beoefenen van yoga is om elke dag een beetje vitaler én een beetje vrijer te worden. Het fundament van yogabeoefening wordt gevormd door de Yamas en de Niyamas. In essentie is dat (letterlijk) een proces van ont-moeting en her-innering. Door de toepassing van de Yamas werk je stap voor stap aan onthechting. Je leert juist om alles niet meer té serieus te nemen, om het allemaal wat meer als een spel te zien en als een kans om wat te leren. De Niyamas zijn gericht op de ontwikkeling van zuiverheid. Dat doe je door je bewust te worden van de kleuring die je (onbewust) aan alles geeft. Je wordt je steeds bewuster van jouw oordeel in alles wat je waarneemt en leert om dat oordeel los te laten. Je leert de subjectiviteit en tijdelijkheid van dat oordeel in te zien. Kortom, je leert relativeren, zodat je uiteindelijk steeds helderder gaat zien wat je echt belangrijk vindt.

Dwangmatige beoefening is plaatsvervangende hechting. Je probeert het oprecht allemaal goed te doen, maar je merkt ook dat het in de praktijk best moeilijk is om steeds consequent te zijn en je vlucht als het ware in strengheid naar jezelf. Strikte schema’s, jezelf van alles ontzeggen wat je eigenlijk best leuk vindt en ga zo maar door. Maar dat is geen vrijheid! Dat is gewoon een andere manier om je ego op slot te zetten en je ziel op afstand te houden. Dat werkt dus averechts!

Kijk goed naar de verhalen van Shiva, de grote leraar van de Yogaleer. Vele legendes laten zien dat hij het leven vooral als een speeltuin zag. Blijf spelen met alles wat je meemaakt. Dan ben je vrij van angst en vrij van verplichtingen. Besef dat serieus zijn ook een vrucht van het ego is. Het is een symptoom van hechting en beperkt je vrijheid. En een dwangmatige zoektocht naar ‘kennis’, ‘waarheid’ en inzicht komt voort uit onvrede. Als je volmaakt tevreden bent heb je die behoeftes allemaal niet.

Toch is dat verwarrend, want als flierefluiter kom je er ook niet. Dat klopt. Het is dus belangrijk om als langdurige yogabeoefenaar onderscheidend vermogen te ontwikkelen. Wanneer is het van belang om doelgericht en toegewijd te zijn en wanneer is het tijd om de teugels te laten vieren? Dat hangt helemaal van jouw persoonlijke omstandigheden af. De Yamas en Niyamas geven je de instrumenten. Ook dat is een spel en jij hebt de teugels in handen. Speel ermee. Kinderen en jonge dieren laten je elke dag zien hoe het moet.

Veel succes.

In onze opleiding leer je op de juiste manier te mediteren, zodat je het zelf toe kunt toepassen.

Interesse? Je bent van harte welkom voor een persoonlijke kennismaking.

Wij waarderen het als je deze blog deelt met anderen.

Voor mensen die het nooit hebben ervaren is het moeilijk voor te stellen hoe diep het lijden door depressie kan zijn voor mensen. Het is een gemoedstoestand die verlammend kan werken en bij sommige mensen is het een terugkerend patroon in hun leven van diepe dalen, afgewisseld door pieken of hoogvlaktes. Vanuit de yogaleer is het een zeer relevante vraag hoe depressieve mensen het beste begeleid kunnen worden naar een situatie waarin zij zichzelf uit de neerslachtigheid kunnen bevrijden. In het algemeen wordt gesproken van een depressie “indien er sprake is van een voortdurend aanwezige neerslachtige stemming die langer dan twee weken duurt en niet vanzelf verdwijnt.” Dat zegt nog niets over de vraag hoe een depressie ontstaat. Het ene individu reageert heel anders op tegenslag dan het andere. Dus laten we eens vanuit een yogaperspectief kijken naar het ontstaan van een depressie om vanuit dat inzicht een mogelijke uitweg te beschrijven.

In wezen ontstaat een depressie vanuit een uitzichtloze onvrede met de eigen persoonlijkheid. Je bent niet tevreden met jezelf en ziet geen mogelijkheid om dat te veranderen. Daardoor ga je zoeken naar uitwegen in allerlei soorten afleidingen. Dat kan lopen van redelijk constructieve intenties zoals zeer gedisciplineerd gedrag en drukte (vluchten in werk bijvoorbeeld) tot destructieve intenties als verslavingen en erger. En als al die uitwegen niets blijken te brengen vallen mensen vaak terug in passiviteit en nihilisme. Dat dit geen zeldzaam probleem is blijkt uit het feit dat meer dan 1 miljoen mensen in Nederland antidepressiva krijgen voorgeschreven. Voor die mensen geldt dus dat medisch specialisten van menig zijn dat deze mensen zonder medicijnen niet op eigen kracht uit hun dal zouden kunnen komen. Er zit een tweeledig probleem aan al die medicijnen:

1. Het maakt mensen afhankelijk van een middel. Het middel als zodanig draagt niet bij aan het wegnemen van de oorzaak van het probleem. Het vergroot de afhankelijkheid en verkleint dus de vrijheid zonder een structurele oplossing te bieden. Het toedienen van antidepressiva komt voort uit de gedachte dat een gebrek aan de neurotransmitters serotonine en noradrenaline neerslachtigheid veroorzaakt. Door deze lichaamseigen stoffen toe te dienen wordt een opwekkend effect op de stemming bereikt. Maar de afhankelijkheid van medicijnen als zodanig heeft een ongunstig psychisch effect. De tijdelijke verbetering heeft geen positieve uitwerking op het zelfbeeld, terwijl daar de wortel van het probleem ligt.

2. Daar komt nog bij dat het toedienen van noradrenaline is niet vrij van bijwerkingen. Het is een stresshormoon en langdurig gebruik kan ernstige gevolgen hebben.

Het is dus veel constructiever om op eigen kracht de hormoonhuishouding weer op orde te krijgen. Het is niet ingewikkeld om de productie van serotonine door de schildklier en noradrenaline door de bijnieren op natuurlijke wijze te stimuleren. Alle Asanas dragen bij aan het herstel van jouw natuurlijke hormonale balans. Er zijn vele asanas die specifiek positieve uitwerking hebben op de nieren en bijnieren (alle hoofd- en schouderstanden, maar ook Pachimottan en Urdhva Mukha Svan bijvoorbeeld). De productie van serotonine is in belangrijke mate afhankelijk van de aanwezigheid van melatonine (het slaaphormoon) in het bloed. Goed en energiek wakker worden ’s ochtends en daar de tijd voor nemen is een investering die de hele dag vruchten afwerpt. Surya Namaskar (de Zonnegroet) is bijvoorbeeld een uitstekende manier om de boel ’s ochtends goed op gang te brengen, maar ook Prasarita Paddotan kan een belangrijke bijdrage leveren. Ook Halasana (de ploeg) heeft een positieve uitwerking op de schildklier.

Het is belangrijk om te beseffen dat depressieve gevoelens een symptoom zijn van een bewust gevoel van afgescheidenheid. En daar zit ook direct de sleutel naar een oplossing. Totaal onverschillige en oppervlakkige mensen zijn niet erg ontvankelijk voor depressie. Het verlangt een bepaalde mate van inzicht om neerslachtig te worden. Depressieve mensen hebben beseft dat hun persoonlijkheid op dit moment niet goed is ontwikkeld om diepere verlangens te realiseren en weten zich geen raad met dat inzicht. Om hierdoorheen te komen is het van groot belang om te accepteren dat de persoonlijkheid een variabele is en geen constante. Je kunt werken aan je persoonlijkheid, zodat het een geschikter kanaal wordt voor jouw diepe verlangens! Door de neerslachtigheid toe te laten en te zien als een springplank voor een leerervaring en vandaaruit serieuze zelfstudie te verrichten kunnen diepere zielsverlangens worden gerealiseerd en kan helderheid van geest worden ontwikkeld. Die helderheid toont hoe de persoonlijkheid effectief kan worden ingezet voor het hogere doel. Dan wordt de band tussen Ziel en persoonlijkheid weer in harmonie gebracht en is standvastigheid en zelfacceptatie het onvermijdelijke positieve gevolg.

Om dat planmatig op te bouwen is het belangrijk om langzaam maar zeker onderstaand stappenplan te doorlopen.

1. Ontwikkel richtlijnen en idealen voor jouw leven. Het is altijd belangrijk om een helder moreel kompas te hebben, maar in een fase van neerslachtigheid en persoonlijke onzekerheid helemaal. De Yamas en de Niyamas geven de benodigde aanwijzingen.

2. Kom in beweging. Bouw ritme op in fysieke activiteit, bijvoorbeeld met de genoemde Asanas. Elke dag een beetje meer, tot je een gevoel van fysieke vitaliteit terug hebt gevonden. Put zelfwaardering en respect uit die prestatie. Eet gezond. Doe alles om eerst fysiek weer vitaal en gezond te worden, dan groeit de wilskracht. Hier zit een ogenschijnlijke tegenstelling in, want de meeste mensen die zich depressief voelen hebben hier helemaal geen zin in. Vaak hebben ze dus een duwtje in de rug nodig van iemand die ze vertrouwen. Dit zijn de momenten dat liefde en vriendschap er extra toe doen.

3. De derde stap is een proces van letterlijke ont-moeting en her-innering. Zorg dat je jezelf bevrijdt van jouw overtuiging dat je pas goed genoeg bent als je van alles gepresteerd hebt. Herinner je wat echt belangrijk is. Je hebt het altijd geweten, maar het is ondergesneeuwd. Uiteindelijk gaat het allemaal om liefde en vrijheid. Dat zijn de twee zaken die je zelf altijd wilde en die je iedereen toewenst. Zelfstudie door meditatie is in deze fase van groot belang. Daardoor kun jij jouw overtuigingen bewust maken en gaan herkennen welke schadelijke patronen jij door die overtuigingen steeds weer herhaalt.

4. De vierde stap is dat je langzaam maar zeker je leven gaat inrichten in harmonie met jouw nieuwe inzichten, zodat jouw eigen leven steeds meer een reflectie wordt van jouw idealen en jij vanuit tevredenheid naar jouw eigen handelen kunt kijken.

Het achtvoudige pad van Raja Yoga leert je om op een volstrekt logische en consistente manier aan jouw eigen ontwikkeling te werken. Van welke kant je er ook naar kijkt, er is geen speld tussen te krijgen. Blijf oefenen.

Veel succes.

In onze opleiding leer je op de juiste manier te mediteren, zodat je het zelf toe kunt toepassen.

Interesse? Je bent van harte welkom voor een persoonlijke kennismaking.

Wij waarderen het als je deze blog deelt met anderen.

Er wordt veel gesproken over zelfrealisatie, maar het is niet altijd even duidelijk wat mensen daar nou precies mee bedoelen. Jouw Leven is een project in het proces van Het Leven. En dat project heeft, zoals ieder project een begin, een eind en een doel. En jij leidt dat leven. Althans, dat is de bedoeling, anders word je geleefd.  Om tot zelfrealisatie te komen is het belangrijk om de volgende drie vragen te kunnen beantwoorden:

1. Wie ben ik? De realisatie van wie je echt bent. Het herinneren van jouw ware aard.  Hierbij is het dus van belang het onderscheid te gaan zien tussen jouw eeuwige ziel en jouw tijdelijk ego.

2. Wat wil ik? Met welke intentie is jouw ziel aan dit leven begonnen. Jouw ziel heeft een intens verlangen om iets uit te drukken, iets te realiseren. Wat was dat ook alweer?

3. Waarom wil ik het? Om jouw leven te leiden en niet te lijden, is het van belang een bewuste keuze te maken in welke vorm jij jouw hoogste doel wilt realiseren. Op welke manier kun jij, gegeven jouw talenten en vaardigheden, dat doel het beste uitdrukken?

Hoe komt het nou dat het zo moeilijk is om deze 3 simpele vragen te beantwoorden. Want laten we eerlijk zijn, de meeste mensen vinden de antwoorden op deze vragen niet, of pas op late leeftijd. Ten eerste zijn het 3 vragen waarvan we het antwoord niet kunnen beredeneren. Dus op school leer je niet hoe je tot een antwoord komt. Dat maakt het al lastig.

Maar nog veel belangrijker is dat jij tot nu toe niet helemaal eerlijk tegen jezelf bent geweest. En daar kun je niet zoveel aan doen. Van kind af aan heb je te horen gekregen dat je moet voldoen aan de idealen van anderen. Jouw ouders, je vrienden, je leraren op school hadden allemaal met de beste intenties een boodschap voor je. En je bent die boodschappen serieus gaan nemen. Je bent gaan geloven dat jij pas ‘jezelf’ bent als je aan de idealen van anderen voldoet. En daardoor ben je een beetje vergeten waar het echt om gaat. Maar ergens diep vanbinnen voel je ook dat jijzelf al heel lang ‘iets’ wilt. En dat is jouw Hogere wil. De lagere wil van jouw overtuigingen; van jouw ego schreeuwt zo hard mogelijk, want die heeft haast. Die realiseert zijn eigen tijdelijkheid. Maar jouw Ziel die fluistert heel zacht op de achtergrond. Die heeft namelijk geen haast, want die kent zijn eigen eeuwigheid. En jouw Ziel wacht gewoon tot je er klaar voor bent. En zo lang je de tweestrijd voelt tussen jouw lagere en jouw hogere wil ben je een beetje in verwarring. En dus doe je allebei een beetje. En dat is geen goed recept voor een succesvol project.

Als we dat tegen leerlingen zeggen zien we bijna altijd dezelfde reactie: “JA MAAR….”. Ja maar… ik ben afhankelijk van de mening van anderen. Ja maar… ik moet toch ook de kost verdienen. Ja maar… als ik niet zus en zo, dan houden ze niet van me… En zo houden we onszelf gevangen.

Er zijn drie belangrijke inzichten om dit te overwinnen:

1. Als je 1 keer in diepe meditatie jouw ware aard realiseert, de eeuwigheid van jouw Ziel herinnert en je weer jouw oorspronkelijke wil, jouw reden van bestaan, jouw Dharma herkent, dan kun je niet anders dan daar gehoor aan geven.

2. Als je tot dat inzicht gekomen bent, zal je ook een manier vinden om daar uitdrukking aan te geven die aansluit bij jouw lagere wil. De vorm waarin je dat doet is namelijk veel minder belangrijk dan het feit dát je het doet.

3. Je hoeft die lagere wil helemaal niet te verdringen. In wezen is het overlevingsdrang, die ‘lagere’ wil. En als je weer weet waarom je leeft, wordt het ook heel belangrijk om dat op een goede manier vol te houden. Jouw Ziel is altijd gericht op een diepgewortelde behoefte die je deelt met veel meer mensen. En als je een behoefte deelt met anderen kun je er ook van leven. Immers, als je anderen gaat helpen te voorzien in die behoefte, zullen ze ook voor je willen zorgen.

Het begint allemaal met realisatie door meditatie. Dat is wat we je kunnen leren. En dat is wat je elke dag kunt oefenen. Als je een leraar zoekt die jou al is voorgegaan naar Zelfrealisatie en je dus ook de weg kan wijzen, moet je eens langskomen voor een lezing of een kennismakingsgesprek. Vraag je eens af wat je wilt: leven of geleefd worden? Tot spoedig.

Veel succes.

In onze opleiding leer je op de juiste manier te mediteren, zodat je het zelf toe kunt toepassen.

Interesse? Je bent van harte welkom voor een persoonlijke kennismaking.

Wij waarderen het als je deze blog deelt met anderen.

Onder mensen die zoeken naar spirituele ervaringen is de interesse voor psychedelische middelen soms aanwezig. Omdat Raja Yoga beoefenaren ook bewust naar spirituele ontwikkeling streven is het op zich logisch dat we in onze lessen wel eens vragen krijgen over de werking van die middelen. Wat gebeurt er precies bij het innemen van deze middelen? Wat zijn de voor- en nadelen?  

Eén van de populaire (natuurlijke) psychedelica op dit moment is Ahayuawasca. Zo nu en dan zijn er televisieprogramma’s (Rambam besteedde er kort geleden aandacht aan) waarin mensen geïnterviewd worden die dit middel gebruiken, evenals hun begeleiders. Vaak blijkt een sessie op huiskamer niveau. De begeleiders zijn vaak zelf eerdere gebruikers en niet professioneel getraind.  De motieven voor deze ‘trip’ lijken gebaseerd op nieuwsgierigheid of om iets geestelijks mee te willen maken. Tegelijkertijd wil men vaak genezen worden van emotionele pijnen. Een vlotte transformatie. Sommige deelnemers hadden meer dan 30 keer of vaker het middel gebruikt. Op You Tube zijn er maar liefst 417.000 inzendingen over dit middel te vinden.

Ahayuawasca vindt zijn oorsprong in het sjamanisme. Wikipedia zegt er het volgende over: “Het meest kenmerkende aspect van sjamanisme is dat de sjamaan direct contact maakt met de geestenwereld door in trance te geraken”. Technieken die in het sjamanisme gehanteerd worden kunnen inderdaad tot mystieke ervaringen leiden. Dat lijkt aantrekkelijk. Overigens staan er ook genoeg filmpjes van sjamanen die middelen innemen afraden op you tube.

Ten eerste geeft het lichaam zelf heel duidelijk aan dat de inname van dit middel onwenselijk is. Iedereen heeft vrij snel een reactie tot overgeven. Ten tweede is het een groot bezwaar dat het een slecht beheersbaar proces is. Tenslotte zorgt een grote dosis DMT (die de trip veroorzaakt) voor een verstoord serotonine gehalte achteraf. Serotonine heeft invloed op het geheugen, stemming, zelfvertrouwen, slaap, emotie, seksuele activiteit en eetlust. Het speelt ook een rol bij de verwerking van pijnprikkels. Tevens wordt daardoor ook dopamine ontregelt. Dopamine speelt een grote rol bij het ervaren van genot, blijdschap en welzijn. Vooral voor jongere mensen is ontregeling een behoorlijk probleem. Die is zomaar niet weer op peil.

Deze technieken en de daaruit voortkomende ervaringen spelen zich uitsluitend op emotioneel vlak af. Daar is op zich niks mis mee. Het is een onderdeel van de belevingswereld en het is best nuttig om die wereld te leren kennen. Het grote bezwaar zit in het feit dat bij psychedelische technieken het onderscheidingsvermogen kunstmatig wordt onderdrukt.  Als iemand zich in het ‘astrale’ veld stort door bewustzijns ‘verruimende’ middelen te nemen, die het vermogen tot onderscheid ontnemen, kan men ervaringen krijgen die niet goed te bevatten zijn. Het kan ook een kick zijn iets ‘groters’ te ervaren. Het levert eerder verwarring op dat integratie.   

De ervaringen die men opdoet onder invloed van middelen leiden sneller tot afhankelijkheid. Men blijft afhankelijk van het middel, als je de ervaring opnieuw zou willen. Omdat de ervaring niet vanuit onderscheidingsvermogen is verworven, kun je deze ook niet zelfstandig reproduceren, terwijl het verlangen ernaar alleen maar sterker lijkt te worden. En zo ontstaan verslavingen… Het middel kan tevens psychoses veroorzaken, zoals alle middelen op dit vlak. Psychoses zijn lastig te genezen, het duurt lang. De zwakte in de persoonlijkheid is vele jaren merkbaar.

DMT wordt aangetroffen in de pijnappelklier. Het lichaam maakt zelf kleine hoeveelheden aan. Het zorgt waarschijnlijk voor overzicht. Ontregeling in deze klier heeft ook gevolgen voor de andere hormoon producerende organen.

Een normale emotionele verwerking, vraagt tijd en ruimte om te verwerken. Als men de tijd niet neemt om te verwerken, dit dan onder invloed van een middel wil bespoedigen, kan er soms wel succes zijn door een andere kijk op het geheel. Maar het echte werk begint dan alsnog.

Wij begrijpen een verlangen naar herkenning en genezing, inzicht en ervaring goed, want de letterlijke betekenis van het woord Yoga is eenwording (tussen persoonlijkheid en ziel) en wij streven naar eenwording met alle delen van het menselijk systeem. Dat geeft een gezonde geest in een gezond lichaam. Door tijd voor jezelf te nemen, te oefenen, is eventuele emotionele verwerking rustig. Kalmte neemt toe. Maatschappelijke verantwoordelijkheid blijft.    

Besef dus goed dat Zelfrealisatie en vrijheid uitsluitend kunnen worden verworven door de ontwikkeling van inzicht. Moksha (vrijheid) door Viveka (onderscheidingsvermogen) is de weg van Yoga. Verwerf vrijheid door de ontwikkeling van dit onderscheidingsvermogen. Inzicht is kennis plus ervaring.

Mediteren, zoals je dat bij ons leert geeft een gezonde hormoonhuishouding. Netjes van onderaf opbouwen en stap voor stap het hele systeem fysiek, astraal en causaal in harmonie brengen en dat op eigen kracht bereiken met behulp van je leraar die dit zelf ook zo heeft gedaan. Dan kom je vanzelf tot het inzicht waar je zo naar verlangt. Tevens kun je er onder alle omstandigheden en op eigen kracht er steeds weer naar toe. Dan komt men dichter bij de kalme ruimte en verlangde vrijheid. Daar weer herhaling op geeft een flink referentiekader van waarde, veel zelfvertrouwen en eigen verworven kennis. De persoonlijkheid is krachtig. Met de voeten op de aarde, natuurlijk ook met het hoofd in de wolken. Raja Yoga is voor vele mensen toepasbaar. Langzaam chronologisch opgebouwd, veilig en zeker bereikt iedereen die Raja Yoga beoefent het leven van welzijn en geluk. Zo komt het paradijs op aarde…. Klink ook wel wat zweverig hoor. Toch streven we er allemaal naar. Het gaat erom te weten hoe je dit op een gezonde manier voor elkaar kunt krijgen.        

Veel succes.

In onze opleiding leer je op de juiste manier te mediteren, zodat je het zelf toe kunt toepassen.

Interesse? Je bent van harte welkom voor een persoonlijke kennismaking.

Wij waarderen het als je deze blog deelt met anderen.

Wij krijgen in onze lessen regelmatig vragen over Mindfulness. Dat komt met name omdat het vaak als een vorm van meditatie wordt beschreven. Toch heeft het een heel ander doel dan Yoga.

Mindfulness vindt zijn wortels in het Boedhisme. De in Frankrijk wonende Vietnamese monnik Tich Nhat Hahn heeft de methode ontleend aan Vipassana Meditatie en de Amerikaanse wetenschapper Jon Kabat-Zinn heeft vervolgens deze vorm van training van de aandacht bekend gemaakt met de term Mindfulness, met 2 doelen:

1.     Stressreductie.

2.     Cognitieve gedragstherapie.

Zijn bijdrage aan de westerse psychotherapeutische methodeontwikkeling wordt in die kringen gewaardeerd. Toch ontbreekt wetenschappelijk bewijs van de effectiviteit voor de doelen waarvoor het ontwikkeld is. Op Wikipedia staat een uitgebreide beschrijving van Mindfulness en we citeren: “Uit een grote meta-analyse van 47 klinische studies uit 2014 gepubliceerd in JAMA, waarbij de deelnemers gemiddeld acht weken lang maximaal 40 minuten per dag aan mindfulnessmeditatie deden, blijkt matig bewijs ('moderate evidence') voor kleine verbeteringen op het gebied van angst, depressie en pijn, en een beetje bewijs ('low evidence') van verbeterde stressniveaus en kwaliteit van leven op het gebied van psychische gezondheid. [7].”

Vanuit Yogaperspectief is dat niet moeilijk te begrijpen. Mindfulness is een training van de aandacht. Het is een vorm van Dharana; de zesde stap op het achtvoudige pad van Patanjali. Dat is een belangrijke stap die de beoefenaar inderdaad helpt om wat afstand te nemen van alle prikkels waar hij aan bloot staat. Maar het is niet voor niets dat Patanjali nog 2 stappen heeft benoemd in aanvulling op Dharana om tot het doel van Yoga te komen: eenwording met onze oorspronkelijke ware aard en bevrijding door zelfrealisatie. Als je eenmaal de relatie tussen Ziel, geest en lichaam echt gerealiseerd hebt, ben je aan de ongewilde invloed van prikkels ontsnapt. Yoga heeft dus een ander doel dan Mindfulness. Mindfulness beoefenaren willen tijdelijke stilte. Raja Yoga beoefenaren willen blijvende vrijheid. Yogabeoefenaren streven naar de herinnering van hun ware aard door het bereiken van Samadhi. Dharana is daarvoor een belangrijke voorbereiding. In die voorbereidende fase leer je om afstand te nemen van Vrttis (prikkels). Maar er is in deze fase geen sprake van het oplossen van Samskaras. Samskaras zijn de (eerst onderbewuste) krassen op de Ziel, die ontstaan door ingrijpende ervaringen die een diepe indruk hebben achtergelaten en die de eigen overtuigingen langdurig beïnvloeden. Ze zijn de bron van jouw verlangens en angsten. Zolang jij jouw Samskaras niet hebt opgelost zullen prikkels ongecontroleerde invloed op je houden. Samskaras zijn uitsluitend op te lossen door ze in diepe meditatie bewust te herkennen en de oorsprong ervan weer te herinneren. Dan kun je ze vervolgens in harmonie in de juiste context plaatsen waardoor je in staat bent om ze te relativeren. In dat proces is sprake van daadwerkelijke oplossing van knagende angsten en verlangens. In Dharana (of Mindfulness) is hiervan geen sprake. Daarom wordt in die fase de bron van de stress (de angsten en onvervulde verlangens) dus niet echt opgelost en is het logisch dat mensen terugvallen in oude patronen. Het is in deze vorm dus eigenlijk symptoombestrijding.

Daarmee zeggen we niet dat het helemaal niet nuttig is. Je ervaart tijdelijk rust en je wordt wat beschouwelijker. Als je veel druk en spanning ervaart kan deze oefening zeker jouw weerbaarheid vergroten. Mindfulness of Dharana draagt ook zeker bij aan herstel en dat is natuurlijk alleen maar goed. Daarom beginnen wij in onze Basisopleiding Raja Yoga ook met uitgebreide beoefening van Dharana. Alleen we benoemen het niet apart als cursus of opleiding, omdat we weten dat je er uiteindelijk voorbij moet om tot echte oplossingen te komen. Meditatie is éénpuntigheid (voorbij tijd en plaats dus) en Samadhi is eenwording en die twee stappen brengen je terug naar de oorsprong van de verstoringen die je ervaart. En daar vind je (letterlijk) de oplossing.

Veel succes.

In onze opleiding leer je op de juiste manier te mediteren, zodat je het zelf toe kunt toepassen.

Interesse? Je bent van harte welkom voor een persoonlijke kennismaking.

Wij waarderen het als je deze blog deelt met anderen.

Heel veel mensen worstelen met hun gewicht en daarmee met hun vitaliteit en hun zelfbeeld. De eetprikkel is echt 1 van de moeilijkste prikkels om te overwinnen, omdat het van oorsprong zo dicht bij onze overleving staat. Eten en drinken zijn hele primaire overlevingsbehoeften. Bewust (en dus doelgericht) eten en drinken moet je leren. En onze gebruikelijke schoolopleidingen voorzien daar niet in. Daarom besteden we er in onze opleiding Raja Yoga altijd aandacht aan. Voor onze leerlingen verzorgen we regelmatig workshops gezonde voeding en eetgewoontes.

Eigenlijk weet je het allemaal wel.  Je lichaam zegt je elke dag wat wel en niet goed voor je is, maar het is een mentale strijd. Er zitten twee kanten aan dit leerproces:

1.  Weet wat goed voor je is. Vraag je af wat je eet. Alles wat je eet wordt één met jouw lichaam. Vraag je dus steeds af wat je in je mond steekt. Vraag je af of jij je er letterlijk mee wilt verenigen. Kauw heel goed (overdreven goed voor je gevoel, dan kom je in de buurt) en proef ook écht wat je eet. Verdiep je in de vraag wat er in je eten zit. En dan zijn er een paar simpele grondregels: Vers is beter, minder vlees, suiker, alcohol en koffie is beter. Besef ook dat jouw brein geen rem heeft voor de combinatie van zoet & vet of zout & vet. Als je deze ingrediënten los van elkaar eet voel je heel snel dat je genoeg hebt, maar als je ze combineert met elkaar geeft je brein geen stopteken. Leg jezelf daarbij dus van tevoren grenzen op.

2.  Luister naar lichaam & geest. Er zijn 2 redenen om iets te eten; het in stand houden van je lichaam en het toegeven aan prikkels in jouw brein. Oefen jezelf om het verschil te herkennen. Als je zin hebt in iets ongezonds is dat niet je lichaam dat daar om vraagt maar jouw drukke brein. Neem rust, zoek frisse lucht en milde beweging en de behoefte zal afnemen. De fysieke signalen dat je iets moet eten wijzen op gebrek aan energie. Je hebt dan lichamelijk een slap en versuft gevoel. Psychische signalen vallen uiteen in 2 groepen: gewoonte en afleiding. Leer patronen herkennen en maak er een oefening van om ze te doorbreken. Sta niet toe dat ze macht over je krijgen en ervaar hoe sterk jij je gaat voelen als jij er en in slaagt die patronen te doorbreken. Zolang je het moeilijk vindt om dit onderscheid te maken is het verstandig om je aan een vast ritme te houden. Eet dan gewoon 3 keer per dag op vaste tijdstippen vaste hoeveelheden van vers en gevarieerd voedsel. Je lichaam heeft niet meer nodig dan dat. Dus als je tussendoor de neiging voelt om iets te eten, weet je dat het psychisch is.

Je gaat snoepen omdat je een prikkel voelt van lekkere trek. Als je leert om van de beheersing van het gevoel van lekkere trek te houden, als je het een fijn gevoel gaat vinden, om de baas te zijn over jouw eigen gevoel, hoef je niet meer te snoepen om van dat gevoel af te komen. Geniet van jouw zelfdiscipline. Zorg dat dit leerproces een permanent proces van verbetering wordt. Dan kun je het volhouden en ontwikkel je nieuwe, positieve gewoontes. Het gaat erom dat je betere alternatieven ontwikkelt. Begin met kleine stappen. Eet elke dag 3 happen minder dan je gewend bent. Pas je eetpatroon langzaam maar doelgericht aan. En kies ervoor om stap voor stap steeds 1 slechte gewoonte helemaal te stoppen. Het is makkelijker om helemaal te stoppen met iets dat slecht is maar wel lekker, dan dat je het een beetje blijft eten of drinken. Jouw behoefte aan beloning en bevestiging verdwijnt niet direct, maar je kunt wel gezondere alternatieven bedenken. Maak dus een plan voor jezelf. Deze maand stop je met de eerste. Volgende maand met de tweede enz. En vervang ze door een gezonder alternatief. Een appel in plaats van chocola bijvoorbeeld. Het went snel.

Het heeft geen enkele zin om jezelf voor te nemen om in een paar weken heel veel af te vallen. Het is niet goed voor je en de kans op teleurstelling is groot. Probeer elke dag een beetje bewuster naar jezelf te luisteren en ervaar dan dat je langzaam maar zeker steeds meer richting jouw natuurlijke gewicht ontwikkelt. Beweeg voldoende. Doe je asanas, dat stimuleert jouw verbranding en ga vaak wandelen en fietsen. En mediteer veel, dan behoud je gedurende de dag meer zelfreflectie. Voel de kracht die je hierdoor ontwikkelt. Wees bij elke stap blij dat je iets goeds voor jezelf hebt gedaan. Langzaam maar zeker kom je er wel!

Veel succes.

In onze opleiding leer je op de juiste manier te mediteren, zodat je het zelf toe kunt toepassen.

Interesse? Je bent van harte welkom voor een persoonlijke kennismaking.

Wij waarderen het als je deze blog deelt met anderen.